Kancelaria Radcy Prawnego 

Krystian Załęczny

Prawnik Knurów

Kancelaria Radcy Pranwego

Większość z nas zapewne słyszała w radio, prasie czy telewizji o sile wyższej. Natomiast nie zawsze wiadomo co przez siłę wyższą rozumieć i jaki wpływ siła wyższa ma na umowę, którą zwarliśmy z naszym kontrahentem. Siła wyższa co to takiego? Otóż przepisy prawa nie definiują pojęcia siły wyższej pomimo tego, iż pojęcie to pojawia się w różnych przepisach ustawowych. Dlaczego w ogóle siła wyższa ma znaczenie na etapie zawierania umowy i czy w umowie powinna znaleźć się klauzula o sile wyższej? Odpowiadając na wyżej postawione pytania wskazać należy, iż klauzula o sile wyższej powinna znaleźć się w każdej umowie, a szczególnie umowie opiewającej na duże kwoty pieniężne. Dlaczego? Odpowiedź jest prosta z uwagi na ograniczenie lub całkowite wyłączenie odpowiedzialności z tytułu nie wykonania zwartej umowy. W dużych kontraktach biznesowych klauzule o sile wyższej są bardzo rozbudowane, co wynika z dbałości stron kontraktu o bezpieczeństwo związane z niewykonaniem umowy, a w konsekwencji o bezpieczeństwo finansowe stron. Strony w ramach swobody umów mogą dowolnie kształtować stosunek prawny oczywiście w granicach przewidzianych przepisami prawa, a co za tym idzie mogą w umowie zdefiniować siłę wyższą odmiennie od tej występującej w kodeksie. Najczęstszym sposobem definiowania siły wyższej w zwartej umowie jest wskazanie katalogu zdarzeń, które będą uznawane przez strony za siłę wyższą. Brak zdefiniowania jej w umowie będzie oznaczać, iż zastosowanie znajdzie znaczenie kodeksowe. Wystąpienie zdarzenia uznawanego przez strony umowy za siłę wyższą lub siłę wyższą w rozumieniu kodeksowym spowoduje, iż strona umowy, która jej nie wykonała nie poniesie negatywnych konsekwencji z tym związanych, jakie poniosłaby w przypadku zawinionego jej niewykonania. Negatywne konsekwencje to przede wszystkim kary umowne, odszkodowania itd., obciążające tą stronę umowy, która jej nie wykonała. W związku z tym, iż siła wyższa nie została zdefiniowana w przepisach, o czym była mowa powyżej, mówiąc o wystąpieniu siły wyższej musimy wskazać jej cechy charakterystyczne. Siła wyższa to: zdarzenie naturalne lub przypadkowe, którego nie da się uniknąć i człowiek nad nim nie panuje. Nie dotyczy to sytuacji, gdzie występowała możliwość zapobiegnięcia zaistniałemu zdarzeniu, a mimo to strona nie podjęła ku temu działań. Będą to przede wszystkim: powodzie, huragany, trzęsienia ziemi, epidemie – COVID-19, strajki, stany wyjątkowe, zamieszki, terroryzm, przewroty polityczne, akty władzy państwowej. Pamiętać należy, iż samo zaistnienie ww. zdarzenia nie spowoduje od razu wyłączenia lub ograniczenia odpowiedzialności za niewykonanie umowy. Dopiero gdy nie wykonanie umowy będzie wynikać z powodu siły wyższej, wówczas strona kontraktu może skorzystać z instytucji ograniczenia odpowiedzialności za niewykonanie umowy. Tylko i wyłącznie zaistnienie związku przyczynowego pomiędzy jednym, a drugim daje możliwość skorzystania z instytucji siły wyższej. Powołanie się na siłę wyższą jak zostało wspomniane powyżej wyłącza stosowanie kar wobec tej strony umowy, która z jej powodu umowy nie wykonała. Nadto w związku z zaistnieniem siły wyższej umowa może ulec rozwiązaniu, wygaśnięciu lub uprawniać strony do odstąpienia od jej postanowień. Zauważyć należy, iż na siłę wyższą może powołać się Każda ze strony niezależnie od przedmiotu zwartej umowy.