Kancelaria Radcy Prawnego 

Krystian Załęczny

Prawnik Knurów

Kancelaria Radcy Pranwego

Zachowek co to jest i o czym warto wiedzieć. Prawo spadkowe.

Zachowek jest instytucją prawa spadkowego, której celem jest ochrona osób najbliższych spadkodawcy przed pozbawieniem ich korzyści pochodzących ze spadku. Inaczej mówiąc

instytucja ta chroni ww. osoby, które zostały pominięte przez spadkodawcę w testamencie ale uprawnienie spadkowe w określonej wysokości zapewnia im ustawa. Osoby najbliższe o, których mowa powyżej to: rodzice zmarłego, jego małżonek, dzieci, wnuki, prawnuki.

Termin na wystąpienie z powództwem o zachowek wynosi 5 lat. Początkiem terminu od, którego należy liczyć przedawnienia jest dzień otwarcia spadku w sytuacji kiedy zmarły nie pozostawił po sobie testamentu. Natomiast jeżeli testament został sporządzony przez testatora decyduje chwila jego otwarcia.

Jaki sąd jest właściwy do wniesienia pozwu?

Uprawniony powinien wnieść powództwo o zachowek do sądu rejonowego lub okręgowego w zależności od wysokości żądanej kwoty stanowiącej zachowek. Dla kwoty powyżej 75 000 zł sądem właściwym będzie sąd okręgowy. Natomiast dla kwot niższych sąd rejonowy. Pamiętać trzeba, że pozew należy skierować do sądu właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkanie spadkodawcy.

Pomimo to, że termin wypłaty zachowku uprawnionemu nie jest wskazany konkretnym przepisem prawa spadkowego to kwotę tą należy wypłacić niezwłocznie uprawnionemu po wezwaniu osoby, która jest zobowiązana do jego wypłaty. Zastosowanie ma tutaj art. 455 k.c., który wskazuje, że jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do jego wykonania.

Ile wynosi zachowek ?

Wysokość zachowku wynosi przeważnie połowę udziału spadkowego jaki by przypadał osobie przy dziedziczeniu ustawowym, jednakże w sytuacji kiedy uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy lub jest małoletni wysokość ta wynosić będzie dwie trzecie udziału. Do ustalenia udziału spadkowego, który jest niezbędny do obliczenia należnego zachowku należy zaliczyć spadkobierców niegodnych, oraz tych spadkobierców którzy spadek po zmarłym odrzucili. Nie uwzględnia się natomiast spadkobierców którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.

Kogo i co uwzględnia się przy wyliczeniach zachowku?

Przy obliczeniu zachowku bierze się pod uwagę darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę.

Nie uwzględnia się zapisów zwykłych oraz poleceń. Ponadto nie dolicza się:

• darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku,

• Przy obliczaniu zachowku należnego zstępnemu nie dolicza się do spadku darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy darowizna została uczyniona na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego,

• Przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi nie dolicza się do spadku darowizn, które spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa.

Kiedy można żądać zachowku ?

Uprawniony może żądać zachowku wyłącznie wtedy kiedy nie otrzymał części majątku spadkowego stanowiącego zachowek w postaci darowizny uczynionej przez spadkodawcę, nie został powołany do spadku bądź nie otrzymał zapisu. Uprawniony ma prawo żądać uzupełnienia zachowku do wysokości należnej np. powód otrzymała darowiznę jednakże jej wartość nie pokrywa w całości należnej sumy wynikającej z zachowku.

Do kogo wystąpić o zapłatę zachowku ?

Uprawniony z tytułu zachowku swoje żądanie kieruje do spadkobierców, którzy odziedziczyli spadek po zmarłym. W sytuacji kiedy okaże się, że od spadkobierców nie można wyegzekwować zachowku żądanie można skierować do osób na rzecz, których został uczyniony zapis windykacyjny w testamencie. Zapisobiorca ten ponosi odpowiedzialność do zapłaty zachowku jedynie w granicach wzbogacenia będącej skutkiem zapisu windykacyjnego. W sytuacji kiedy okaże się że sam jest uprawniony do zachowku jego odpowiedzialność wobec innych uprawnionych ogranicza się do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek. Żądanie można skierować również do osób, które otrzymały darowiznę doliczoną do spadku.

Osoba, która otrzymała darowiznę od spadkodawcy zobowiązana jest do zapłaty tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem otrzymanej darowizny. Kiedy obdarowany sam jest uprawniony do zachowku, ponosi odpowiedzialność względem innych uprawnionych do zachowku tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek

Pamiętać jednak należy, że zapisobiorca jak również obdarowany mogą zwolnić się z odpowiedzialności z tytułu wypłaty zachowku w sytuacjach wskazanych poniżej.

Osoba na rzecz, której został uczyniony zapis windykacyjny, może zwolnić się od obowiązku wypłaty sumy niezbędnej do uzupełniania zachowku przez wydanie przedmiotu zapisu windykacyjnego. Podobnie jest z darowizną. Obdarowany może zwolnić się od obowiązku zapłaty sumy niezbędnej do uzupełnienia zachowku poprzez wydanie przedmiotu darowizny.

Komu nie będzie przysługiwał zachowek ?

Uprawnienie do żądania wypłaty zachowku po zmarłym spadkodawcy nie będzie przysługiwać osobie w sytuacji gdy:

• została wydziedziczona w testamencie przez spadkodawcę,

• została uznana za niegodnego dziedziczenia na podstawie orzeczenia sądu,

• odrzuciła spadek po zamarłym,

• zawarła ze spadkodawcą za jego życia umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia,

• wobec niej przed śmiercią spadkodawca wystąpił z powództwem o rozwód lub separację z jego winy, a żądanie to było uzasadnione,

• pozostaje separacji